4 kroki Porozumienia bez Przemocy: poznaj metodę konstruktywnego dialogu

Porozumienie bez Przemocy - definicja i zasady

Porozumienie bez Przemocy lub NVC (ang. non-violent communication) to opracowana przez amerykańskiego psychologa Marshalla Rosenberga metoda komunikacji w sposób wolny od jakichkolwiek przejawów przemocy fizycznej i psychicznej. Język NVC jest językiem opartym na empatii, braku ocen, byciu uważnym i obecnym. Komunikaty empatyczne są fundamentalnym środkiem budowy i utrzymywania relacji międzyludzkich.

Metoda NVC znajduje zastosowanie w każdej sytuacji konfliktowej, zarówno na gruncie zawodowym, jak i prywatnym. Szczególnie warto korzystać z niej w rozmowach z dziećmi - rozmowa metodą Porozumienia bez Przemocy buduje zaufanie młodego człowieka do rodzica, pozwala obu stronom lepiej się poznać i zrozumieć wzajemne motywacje.

Język szakala i język żyrafy

Pojęcia “język szakala” i “język żyrafy” oznaczają w modelu NVC dwa przeciwstawne style komunikowania się, najczęściej spotykane w sytuacjach konfliktowych. Pierwszy z nich to język, który rani, ocenia, używa komunikatów z kategorii “zabójców empatii”. Drugi natomiast pozwala jednocześnie wyrażać siebie i widzieć w dialogu drugą osobę, w komunikacji używa wyrażeń z grupy “sprzymierzeńców empatii”.

Zarówno szakal, jak i żyrafa mają takie same potrzeby i uczucia. Komunikują je jednak w odmienny sposób. Żyrafa stara się uwzględnić perspektywę wszystkich zaangażowanych w dialog osób, kierując się łagodnością i empatią wobec innych oraz samej siebie. Szakal zwykle działa w trybie walki, polaryzuje, a strategie używane przez niego do zaspokojenia potrzeb mogą w rzeczywistości oddalać go od ich realizacji.

4 kroki Porozumienia bez Przemocy

W modelu empatycznego dialogu NVC mamy do czynienia z 4 krokami, służącymi wyjaśnieniu i zrozumieniu następujących kwestii:

• Jaka intencja kryje się za tym, co mówimy?

• Co jest dla nas najważniejsze w tym momencie?

• Jaką potrzebę chcemy zaspokoić?

Właściwe zastosowanie ścieżki 4 kroków pomaga świadomie podjąć decyzję o wyborze strategii dialogu, a także poprosić rozmówcę dokładnie o to, na czym nam zależy. 

Czym różni się ścieżka 4 kroków szakala od ścieżki żyrafy? 

Żyrafa:

1. Obserwacja - nazywanie tego, co widzę i słyszę bez oceny. Nazywam jedynie fakty - tak, jak widzi je oko kamery. 

2. Uczucia - nazywam odczuwane emocje, np. czuję złość, smutek, strach, wstyd itd. 

3. Potrzeby - pytam cię, czego potrzebujesz? Akceptacji, wspólnoty, a może bycia wziętą/wziętym pod uwagę? 

4. Prośba - jeśli tak czuję, mogę wyrazić prośbę; pamiętam przy tym, że prawdziwa prośba akceptuje odmowę. 
   

Szakal: 

1. Interpretacja - subiektywna ocena sytuacji, spojrzenie przez filtr własnych doświadczeń i przekonań.

2. Uczucia rzekome - zwroty, które pozornie wyrażają emocje, ale tak naprawdę ukrywają je pod stwierdzeniami typu: czuję się zdradzona, czuję się oszukana, czuję się lekceważony. Uczucia rzekome utrudniają bycie dostrzeżonym i usłyszanym w dialogu.

3. Strategie - sposoby na poradzenie sobie z emocjami i zaspokojenie potrzeb.

4. Żądanie - niedopuszczanie możliwości odmowy, zamknięcie na dialog.

Jak budować komunikaty w oparciu o 4 kroki w języku Żyrafy? 

Weźmy na warsztat przykładową sytuację: nasze dziecko obiecało pozmywać naczynia w sobotę. Mija cały dzień, a zlew coraz bardziej się zapełnia. Latorośl za to spędza czas na zabawie i graniu na tablecie. Delikatne przypomnienia nie odnoszą skutku, zbliża się wieczór, a w nas rośnie napięcie. 

Jak swoje niezadowolenie mógłby zakomunikować Szakal?

Interpretacja - Znowu nie pozmywałeś? W ogóle nie zależy ci, żeby ten dom wyglądał porządnie!

Uczucia rzekome - Czuję się zupełnie zlekceważona!

Strategie - Sama to zrobię.

Żądanie - A jutro masz pamiętać o swoich obowiązkach!

Co powie Żyrafa?

Obserwacja - kiedy widzę, że w zlewie są brudne naczynia, a Ty grasz na tablecie… 

Uczucia - … to czuję złość (smutek/niepewność)…

Potrzeby - …bo potrzebuję pewności, przewidywalności i respektowania wspólnych ustaleń…

Prośba - …chciałabym, żebyś mógł określić przedział czasowy, w którym pozmywasz. Co Ty na to? 

Metody 4 kroków możemy używać nie tylko do komunikowania swoich uczuć i potrzeb, ale i w celu zrozumienia intencji, emocji i potrzeb drugiego człowieka: Kiedy usłyszałeś, jak mówię… to czy poczułeś…? Czego potrzebujesz? Czy masz do mnie jakaś prośbę?

Porozumienie bez Przemocy - empatia wobec siebie i innych

Rozmowa według schematu 4 kroków Porozumienia bez Przemocy może wydawać się na początku sztuczna i dziwna. Im dłużej jednak z niego korzystamy, tym bardziej staje się nam bliski, bardziej "nasz", a wypowiadane słowa brzmią bardziej naturalnie. 

Dobrze jest pamiętać o tym, że stosowanie języka empatii wymaga od nas często zmiany wielu nawyków, a także ogromnej uważności na słowa, których używamy - i ta zmiana, jak wszystkie inne, może być po prostu trudna. Dlatego warto myśleć o sobie z łagodnością i szukać wsparcia u osób, które współdzielą nasze doświadczenie.